Meditatie
Door Diederik van Nederveen Meerkerk
Mijn persoonlijke ervaring met meditatie begon in 2006, in North Fork, California. Het was echter niet de eerste keer dat iemand mij over de belangrijke voordelen van meditatie vertelde. Tijdens zijn bezoek aan ons in 1999 raadde Steve Jobs mij hiermee te beginnen. Steve was met zijn familie bij ons op bezoek in Kauai en besteedde minimaal één uur per dag aan de Zen Meditatie en Transcendentale vorm van meditatie. Ik bewonderde zijn doorzettingsvermogen, maar zelf was ik hier nog niet aan toe. Nadat ik het met Steve had uitgeprobeerd veranderde mijn mening niet, ik vond het maar een vreemde bezigheid. Jaren geleden stond mijn emotionele huishouden erg onder druk, een goede bekende zei tegen mij: “Vraag niet waarom, maar rij naar North Fork, check in bij het daar gelegen Vipassana centrum en volg de instructies”.
Toen ik vragen begon te stellen antwoordde hij “Ga, zonder aarzelen en volg de instructies. Het zal je chronisch veranderen”.
Mediteren
Diederik van Nederveen vertelt Inge de Bruijn waarom mediteren goed voor je is en hoe het bijdraagt aan je gezondheid.
Ik pakte deze kans en acht uur later stond ik met een aantal mede ‘beginnende meditators’ mezelf aan de balie in te schrijven. Hierbij werd ons vriendelijk verzocht onze telefoons achter te laten. Na de inschrijving werden we naar onze kamer gebracht. Hier deelde ik een kamer met een Indiaanse meneer. Ons werd verzocht niet met elkaar te spreken. We wisten ook niet wie de anderen om ons heen waren, hoe ze zich voelden en wat hun doel was op deze ‘Ten day silent retreat’.
Tijdens de retraite merkte ik al snel dat het niet spreken heel rustgevend was. Vooral omdat iedereen deze raad volgde was het ook niet onbeleefd, maar eerder respectvol.
Onze eerst meditatie sessie vond vroeg in de avond plaats. De dames namen rechts plaats en de heren zochten links een plekje in een van de lange rijen stevige kussentjes. Terwijl we aan de lotus posities wende, begon de meditator met zijn introductie. Tijdens de retraite waren er 140 deelnemers, met een gelijke verdeling tussen dames en heren.
Na de openingssessie werden we naar de eetzaal gebracht. Hier werd ons een gezonde vegetarische maaltijd aangeboden. Alle menselijke interactie ging zonder oogcontact zwijgend door. Wat eerst vreemd was, werd na verloop van tijd een heerlijke rust. Je hoefde niet met anderen te praten, wat ervoor zorgde dat je je realiseerde dat gesprekken vaak helemaal nergens over gaan. Het was de wederzijdse rust die schrijnend duidelijke maakte hoeveel we door onzekerheid, ego en omdat we een goede indruk willen maken, uit onze mond flappen.
Na de eerste lange dagen met drie meditatiesessies van twee uur begon de waarde van de meditatie en het zwijgen een lastige kant te vertonen. Omdat ik niet met mijn kamergenoot mocht praten, kon deze niet aan mij vragen of het raam dat zich boven mijn bed bevond open of dicht mocht. Ik werd meerdere keren per nacht wakker omdat zijn grote buik per ongeluk mijn gezicht bedekte en zonder een woord van verontschuldiging te wisselen, kon ik aan diens gelaatsuitdrukking zien dat hij zich enorm zorgen maakte. Hij kon zich in verschillende situaties niet redden. Het ene moment was hij bezweet van de warmte, om een uur later het raam rillend van de kou te sluiten. Deze man had het duidelijk niet makkelijk.
Pas aan het einde van de cursus, tien dagen later, vertelde hij mij dat hij als Internal Director of Communications bij de NASA werkte en bepaalde ‘informatie’ moeilijk vond om de verwerken. Ik probeerde in een kalme staat te blijven en zo mijn nieuwsgierigheid te verbergen. De innerlijke rust waar we de hele cursus naar op zoek waren ontdekte ik pas tijdens de laatste paar dagen van de meditatiesessies. Door de instructies goed te volgen begon inderdaad opeens mijn hele lichaam te tintelen en verscheen er kippenvel van top tot teen, waarna het steeds makkelijker werd een staat van totale ontspanning en gedachten stilstand te bereiken. Een mij totaal vreemde ervaring wat helaas niet door alle deelnemers werd ervaren.
Natuurlijk wilde ik hem vragen of er wellicht “aliens” zijn die onze aarde bezoeken en of er iets waar is van de verhalen over vliegende schotels die Area 51 zo berucht maken. Ik hield me in omdat ik hem ten eerste niet opnieuw stress wilde bezorgen en omdat ik geen oprecht antwoord zou verwachten.
Vanuit deze “staat van neutrale innerlijke rust” leek deze vraag dan ook zinloos. Mochten er inderdaad groene mannetjes en hopelijk vrouwtjes zijn geland, dan zou ik de laatste persoon zijn wie hij daarover ging vertellen. Wel zei hij: “Ik hoor en zie dingen die de meeste mensen moeilijk zouden kunnen verwerken en deze cursus is een redding voor mijn geestelijke toestand. Ik zal zeker blijven mediteren.” Met nog een paar oprechte excuses over het smoren van mijn gezicht ging ieder zijn kant op. Terug naar de samenleving die absoluut niets begreep van onze rustige en beschouwelijke houding. Iets waarvan iedereen direct wilde weten hoe dat toch mogelijk was. Het bleek ook al snel moeilijk de raad, om elke dag minstens een half uur te mediteren, te volgen. Maar mocht dat wel lukken dan zijn de gevolgen zeer snel merkbaar.
Toen ik een paar jaar later deze tiendaagse cursus herhaalde brak ik de regel van “met niets anders bezig te zijn dan met meditatief waarnemen.” Ik besloot een dagboek bij te houden om te begrijpen wat er elke dag van ons verwacht werd. Aan het einde van de laatste dag bleek dat de methode ons door acht fases heen begeleidde.
De eerste stap is om te focussen op de luchtstroom die de neusholtes in en uit gaat en op de prikkelingen die op de bovenlip en neus plaatsvinden. Hoe dieper je in- en uitademt, des te meer voel je deze stroom en des te makkelijk is het om de willekeurige gedachtestroom te negeren. Doe dit net zo lang totdat je een duidelijk warm gevoel op de bovenlip ervaart. Bij de ene mens komt dit gevoel na een aantal dagen wanneer dit elke dag een half uur wordt toegepast en bij de ander is deze fase al snel bereikt, maar duren andere fases weer langer.
De bedoeling van stap twee is de aandacht op het midden van de bovenkant van de schedel te focussen, waar de fontanel zit. Wanneer hier de gedachten lang genoeg op worden gefocust, geeft ook deze een warm gevoel.
Bij de derde stap wordt de aandacht op willekeurige plekjes van het gezicht gericht waar je iets voelt. Dat kan een kriebeltje zijn of welk gevoel dan ook. Zodra dat gevoel wordt versterkt door er met je gedachten op te focussen, ga je door naar het volgende plekje. Dit kan je doen gedurende de hele 30 of 60 minuten die je voor de meditatie vrijmaakt.
De vierde stap is je aandacht op willekeurige plekjes op het hele lichaam te richten. Dit kan weer van alles zijn: een kriebeltje achter het oor of aan je kleine teen, buik, oksel, of een plekje op je rug. Blijf gefocust op deze plekjes tot ook deze warm beginnen te worden. Dit “mind mapping” van het lichaam geeft later toegang tot snelle diepe ontspanning.
De vijfde fase begint weer met het richten van de volle aandacht op de fontanel. Daar blijf je totdat je ongeveer twee minuten bijna gedachteloos hebt kunnen focussen. Zodra het warme gevoel terug komt verplaats je de focus op willekeurige plekken op je lichaam. Hierdoor wordt het hele lichaamsoppervlak nog gedetailleerder in kaart gebracht. Het is belangrijk geen verlangen of aversie te kweken naar het gevoel van ontspanning. Probeer altijd neutraal te blijven, vooral naar gevoelens van frustratie, als het “nog niet lukt”, of wanneer er andere belemmeringen zijn waardoor de doorbraak op zich laat wachten. Vertrouw op de oefening en houdt zoveel mogelijk controle over de gedachtestroom.
De zesde stap is bedoeld om systematischer op de oppervlakten van je lichaam te focussen. Begin weer op de fontanel, maar dit keer beweeg je de focuspunten centimeter na centimeter naar de zijkant van je hoofd, naar beneden, langs je schouder, je arm, je pols, je vingers en dan weer terug naar de schouder. Dan via de nek naar de andere schouder, arm, hand en vingers. Zodra je terug bent op je nek, ga je langs de ruggengraat naar je stuitje. Daar vandaan ga je door naar het linker bovenbeen, kuit en voet. Dan weer terug en via de heup oversteken naar het rechterbeen, voet, tenen en weer terug naar de fontanel. Tijdens deze fase ervaren veel mensen een doorbraak. Hierdoor gaat het hele lichaam tintelen. De doorbaak kan ook eerder of wat later plaatsvinden. Blijf net zo lang in deze fase totdat je het ervaart.
Bij de zevende stap ligt de focus op de binnenkant van het lichaam. Zoek eerst weer naar willekeurige prikkels in je organen, op je bot of waar dan ook. Blijf lang genoeg op deze plekjes gefocust, zodat je weer het gevoel van warmte ervaart. Eerst willekeurig en daarna wat meer systematisch. Blijf bijvoorbeeld op de buik en darmen gefocust totdat je voelt dat het hele orgaan bewust met je gedachten is afgetast. Dit is een zeer belangrijk gebied, omdat het sterk op emoties reageert en deze ook vaak vasthoudt. Door de mind-body connection, oftewel de bewustmaking van deze plekken en het lichaam in het algemeen, kan na oefening heel snel alle stress worden afgevoerd.
De achtste stap wordt besteed aan het “schoonvegen” van het hele lichaam.In voorgaande stappen is al veel tijd besteed aan bewustwording van het lichaam. Hierdoor kan er nu in gedachte sneller van de ene naar de andere plek worden bewogen.
Besteed genoeg tijd met het op en neer bewegen van het focus punt, tussen het fontanel en de onderrug, de voeten en je handen en dan weer je fontanel. Op een geven moment zal je in staat zijn een arm of voet van kippenvel te voorzien terwijl de rest van je lichaam rustig maar normaal blijft. Deze oefening heeft een geweldig effect op je vermogen je lichaam heel snel in diepe rust te brengen. Hierdoor ondersteun je het immuunsysteem, je concentratievermogen en je algemene welzijn.
Deze twee vipassana meditatiecursussen hebben mijn leven en dat van de meeste deelnemers chronisch veranderd. Op het moment dat het lichaam door het diepe ontspannende effect van de meditatie wordt overheerst, is het onmogelijk terug te keren naar je “oude zelf.” Je kan namelijk niet iets ontleren wat al in je systeem zit en waar je baat bij hebt. Het enige wat je kan doen is de oefeningen negeren, wat niet verstandig is, want het belang van regelmatige meditatie is wetenschappelijk bewezen.
De grote vraag is: neem ik deze techniek als een gewoonte in mijn leven op om dit te verrijken, of val ik weer terug in mijn oude leefpatroon?